پایان نامه رسالت مطبوعات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران
دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
دانشکده حقوق و علوم سیاسی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد حقوق ارتباطات
رسالت مطبوعات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران
و تطبیق آن با فقه شیعه
استاد راهنما:
دکتر قاسم محمدی
استاد مشاور:
دکتر محمد رضا ویژه
چکیده
مطبوعات یکی از رسانههای گروهی میباشد که از نظر قدمت تاریخی، تنوع، گسترهی مخاطبان و محدودهی پخش جغرافیایی، بین رسانهها از وضعیت ممتاز و ویژهای برخوردار است. امروزه نقش مطبوعات از وسیلهی اطلاعرسانی و منبع خبر فراتر رفته است و مطبوعات به کانونهایی قدرتمند تبدیل شدهاند که در شکلگیری و جریان امور کشور نقش دارند و در سیاست همپای احزاب، در اقتصاد و تجارت همپای سندیکاها و تشکلهای صنفی و در اخلاق همسنگ مراکز دینی و تربیتی به نقشآفرینی میپردازند. اینجاست که میتوان به بحث مسئولیت اجتماعی مطبوعات اشاره کرد؛ یعنی تکالیف و وظایف محوله بر مطبوعات که از آن با نام رسالت مطبوعات نام برده شده است. رسالت مطبوعات که در نظام حقوقی ما از آن صحبت شده کلمهای است با بار ارزشی که برخلاف اکثر کشورها جنبه ایجابی دارد و میتوان در رابطهی با آن، در دو شان الزامات اخلاقی و دیگری الزامات حقوقی و قانونی بحث نمود. اگرچه کشور ما با تصویب شش قانون عمدهی مطبوعاتی و دهها تکمله و تبصره در قانونگذاری این حوزه سابقهدار است ولی این بخش از حقوق هنوز از لحاظ نظری و رویه عملی و قضایی فقیر و ناهماهنگ با قانون اساسی و متون فقهی است. بر این اساس و با توجه به نگاه خاصی که به کارکردها و وظایف مطبوعات در کشور ما وجود دارد؛ در این تحقیق سعی بر آن داریم که با توجه به قواعد فقه شیعه اثنیعشری و نیز اصول قانون اساسی، رسالت مطبوعات را در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران به بحث و مداقه گذاریم.
مقدمه
مطبوعات یکی از پدیدههای ارتباطی گسترده در عصر ارتباطات است که البته عمری طولانیتر از سایر فناوریهای ارتباطی دارد. مطبوعات محصول دنیای مدرن است و از زمان شکلگیری و انتشار در اغلب جوامع کموبیش نقشی سازنده در فرایند تحولات و رخدادهای جوامع داشتهاند. انعکاس، انتشار و تجزیه و تحلیل اخبار و رویدادها توسط مطبوعات و آگاه ساختن اذهان عمومی، بعضاً روشنگر زوایای ناپیدا و کم پیدای حقایق اجتماعی و خود منشأ تحولاتی عظیم و چشمگیر در جوامع بشری بودهاست.
مطبوعات به دلیل کارکردها و تأثیرگذاریهای فراوانی که در حوزههای مختلف فرهنگ، اخلاق، سیاست و غیر آن دارد، از جایگاهی ویژه در میان وسایل ارتباط جمعی برخوردار است. از مشکلات و چالشهای جامعه امروز ما، فقدان الگویی جامع و مناسب برای مطبوعات و رسانههایی است که با اهداف و مبانی انقلاب و نظام جمهوری اسلامی منطبق باشد. در این چارچوب، آسیبشناسی وضعیت موجود و برنامهریزی برای تقویت آنچه از آن به عنوان رسالت مطبوعات یاد شده ضروری به نظر میرسد. کارکرد و نقش رسانهها در دنیای امروز موضوع ناشناختهای نیست؛ اما مقصود از رسالت در این عرصه، چیزی متفاوت از کارکرد و وظیفه است و آن احساس تعهدی است که مطبوعات و گردانندگان آنها نسبت به ارائه یا عدم ارائه اطلاعات و اخبار باید داشته باشند. رسالت را میتوان روح حاکم بر فعالیتهای حرفهای و التزام درونی و عملی به دنبال کردن هدف یا اهداف خاصی در ضمن انجام وظایف ذاتی دانست. تعهد مطبوعات و به طور کلی رسانه در برابر دین و یا دینی کردن رسانهها نیز از همین مقوله شمرده میشود.[1]